Việt Nam đang được đánh giá là một trong những thị trường công nghệ năng động nhất khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Theo báo cáo thị trường IT Việt Nam năm 2024, nhu cầu tuyển dụng lập trình viên vẫn duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ bất chấp những biến động kinh tế toàn cầu. Điều này cho thấy vị thế ngày càng quan trọng của nhân lực công nghệ IT Việt Nam trong chuỗi cung ứng phần mềm và dịch vụ số thế giới.

Tuy nhiên, đằng sau những con số tăng trưởng ấn tượng là một nghịch lý đáng lo ngại: "Thừa lượng nhưng thiếu chất". Trong khi các trường đại học mỗi năm cung cấp hàng chục ngàn kỹ sư mới ra trường, các doanh nghiệp vẫn đỏ mắt tìm kiếm nhân sự cấp cao (Senior) có khả năng giải quyết các bài toán phức tạp. Sự lệch pha giữa đào tạo và nhu cầu thực tế đang tạo ra một "nút thắt cổ chai" kìm hãm sự bứt phá của ngành.

Bài viết này sẽ đi sâu phân tích thực trạng đa chiều của nguồn nhân lực công nghệ tại Việt Nam, từ đó đề xuất các hướng đi giúp doanh nghiệp và người lao động tối ưu hóa cơ hội trong bối cảnh mới.

1. Sự mất cân đối nghiêm trọng giữa Junior và Senior

Thực trạng nổi bật nhất của thị trường hiện nay là sự dư thừa nhân sự trình độ thấp (Fresher/Junior) và sự khan hiếm trầm trọng nhân sự trình độ cao (Senior/Lead).

1.1 "Cơn khát" nhân sự chất lượng cao chưa có lời giải

Doanh nghiệp sẵn sàng trả mức lương nghìn đô nhưng vẫn không tuyển được người phù hợp.

• Khoảng cách về kinh nghiệm thực chiến: Phần lớn sinh viên ra trường nắm vững lý thuyết nhưng thiếu kinh nghiệm làm việc trong các dự án thực tế quy mô lớn. Họ cần thời gian đào tạo lại (on-the-job training) từ 3-6 tháng mới có thể bắt nhịp công việc, gây tốn kém chi phí cho doanh nghiệp. Điều này tạo ra áp lực lớn lên các Senior hiện tại, những người vừa phải gánh vác dự án vừa phải kèm cặp nhân sự mới.
• Cạnh tranh gay gắt ở phân khúc cao cấp: Các vị trí như Solution Architect, Tech Lead hay Senior Developer đang là tâm điểm của cuộc chiến giành giật nhân tài. Mức lương cho các vị trí này tại Việt Nam đã tiệm cận, thậm chí ngang bằng với một số nước trong khu vực để giữ chân người tài.

1.2 Tư duy gia công (Outsourcing) còn nặng nề

Việt Nam đã thành công rực rỡ với mô hình gia công phần mềm, nhưng chính thành công này lại tạo ra sức ỳ về tư duy.

• Thiếu tư duy sản phẩm (Product Mindset): Đa số lập trình viên Việt Nam quen với việc nhận yêu cầu và viết code theo chỉ định  thay vì tư duy giải quyết vấn đề trọn vẹn. Khi chuyển sang làm việc cho các công ty Product hoặc Startup, họ gặp khó khăn trong việc thấu hiểu người dùng và đưa ra các đề xuất cải tiến sản phẩm. Việc rèn luyện với tư duy sản phẩm là chìa khóa để thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình.
• Hạn chế về sự chủ động: Văn hóa "chỉ đâu đánh đó" khiến nhiều nhân sự thiếu sự chủ động trong việc cập nhật công nghệ mới hoặc tối ưu quy trình. Trong kỷ nguyên số, sự thụ động này là rào cản lớn nhất để nhân sự Việt tiến lên các nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Số lượng đông đảo không đồng nghĩa với sức mạnh nếu thiếu đi chiều sâu chất lượng. Việc chuyển dịch từ tư duy gia công sang tư duy làm chủ sản phẩm là bước đi bắt buộc để nâng tầm giá trị của nhân lực Việt.

2. Thách thức về kỹ năng trong kỷ nguyên công nghệ mới

Công nghệ thay đổi từng ngày, nhưng tốc độ cập nhật kỹ năng của nhân lực công nghệ IT Việt Nam vẫn chưa bắt kịp đà phát triển đó, tạo ra những lỗ hổng kỹ năng lớn.

2.1 Ngoại ngữ và kỹ năng mềm vẫn là điểm yếu cố hữu

Dù đã có nhiều cải thiện, nhưng khả năng tiếng Anh và giao tiếp của kỹ sư Việt vẫn thua kém so với các nước như Philippines hay Malaysia.

• Rào cản ngôn ngữ trong môi trường toàn cầu: Nhiều kỹ sư giỏi chuyên môn nhưng không thể diễn đạt ý tưởng hoặc tranh luận với khách hàng nước ngoài bằng tiếng Anh. Điều này khiến họ mất đi cơ hội làm việc tại các dự án quốc tế có mức đãi ngộ cao hoặc thăng tiến lên các vị trí quản lý khu vực. Khả năng giao tiếp là một trong những kỹ năng mới giúp đội ngũ thích ứng tốt nhất với sự hội nhập toàn cầu.
• Thiếu hụt kỹ năng làm việc nhóm: Chương trình đào tạo nặng về lý thuyết cá nhân khiến kỹ năng phối hợp và giải quyết xung đột còn hạn chế. Trong các dự án Agile/Scrum đòi hỏi sự tương tác liên tục, điểm yếu này bộc lộ rõ rệt, làm giảm hiệu suất chung của cả đội ngũ.

2.2 Sự thiếu hụt nhân sự cho các công nghệ lõi

Thị trường đang khát nhân lực cho AI, Cloud, Blockchain, nhưng nguồn cung lại rất nhỏ giọt.

• Chậm cập nhật các xu hướng mới: Trong khi thế giới đang chuyển dịch mạnh mẽ sang Cloud-Native & Edge Computing, số lượng kỹ sư Việt Nam am hiểu sâu về Kubernetes hay Microservices vẫn còn khiêm tốn. Đa phần nhân sự vẫn chỉ dừng lại ở các công nghệ Web/Mobile truyền thống đã bão hòa.
• Thiếu hụt chuyên gia bảo mật: Chuyển đổi số càng nhanh, rủi ro an ninh mạng càng lớn, nhưng Việt Nam đang thiếu hụt nghiêm trọng các chuyên gia an ninh mạng chất lượng cao. Việc đào tạo một kỹ sư bảo mật đòi hỏi thời gian và môi trường thực chiến, điều mà các cơ sở đào tạo hiện nay chưa đáp ứng đủ.

Xem thêm: Xu Hướng Tuyển Dụng IT: Tại Sao Kỹ Sư Cloud-Native & Edge Computing Đang Được Săn Đón Hàng Đầu?

Để không bị tụt hậu, nhân sự IT cần xác định việc học tập là hành trình trọn đời. Kỹ năng cứng có thể lỗi thời sau 2 năm, nhưng kỹ năng mềm và tư duy nền tảng sẽ là hành trang bền vững.

3. Làn sóng chảy máu chất xám và xu hướng làm việc từ xa

Toàn cầu hóa và xu hướng Remote Work đang tạo ra những thách thức mới cho các doanh nghiệp nội địa trong việc giữ chân nhân tài.

3.1 "Chảy máu chất xám" ngay tại sân nhà

Nhân tài Việt không cần phải ra nước ngoài mới có thể làm việc cho các tập đoàn Big Tech.

• Sức hút từ các công ty nước ngoài: Với mô hình làm việc từ xa, các công ty từ Mỹ, Úc, Singapore có thể tuyển dụng trực tiếp kỹ sư giỏi tại Việt Nam với mức lương cao gấp nhiều lần doanh nghiệp nội. Điều này tạo ra một cuộc cạnh tranh không cân sức, khiến các công ty trong nước khó tiếp cận được tầng lớp nhân sự tinh hoa nhất.
• Áp lực lên quỹ lương doanh nghiệp Việt: Để giữ người, doanh nghiệp Việt buộc phải tăng lương và phúc lợi, làm tăng chi phí vận hành. Đây là bài toán khó giải đối với các SME hoặc Startup có nguồn lực hạn chế.

3.2 Thách thức trong việc gắn kết nhân viên

Làm việc từ xa mang lại sự linh hoạt nhưng cũng làm giảm sự gắn kết của nhân viên với tổ chức.

• Sự lỏng lẻo trong văn hóa doanh nghiệp: Khi nhân viên ít đến văn phòng, sợi dây liên kết văn hóa và tinh thần đồng đội dễ bị phai nhạt. Họ dễ dàng rời bỏ công ty chỉ vì một offer tốt hơn từ nơi khác mà không có sự luyến tiếc. Doanh nghiệp cần nỗ lực hơn gấp đôi để xây dựng văn hóa gắn kết trong môi trường Hybrid.
• Nguy cơ làm việc quá sức (Burnout): Ranh giới mờ nhạt giữa công việc và cuộc sống khi làm remote khiến nhiều nhân sự rơi vào trạng thái kiệt sức. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và sức khỏe tâm thần của nguồn nhân lực công nghệ về lâu dài.

Xem thêm: 10 Cách Xây Dựng Đội Ngũ Hiệu Suất Cao

Giữ chân nhân tài trong kỷ nguyên mở không chỉ bằng lương, mà còn bằng môi trường phát triển và văn hóa doanh nghiệp. Đây là yếu tố then chốt để ổn định đội ngũ nòng cốt.

Tóm lại, thực trạng nhân lực công nghệ IT Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển giao quan trọng: vừa có tiềm năng bứt phá mạnh mẽ, vừa đối mặt với những rào cản lớn về chất lượng chuyên sâu. Để tháo gỡ những "nút thắt" này, cần sự nỗ lực đồng bộ từ ba phía: Chính phủ trong việc định hướng đào tạo, Doanh nghiệp trong việc tạo môi trường thực chiến, và chính Nhân sự trong việc chủ động nâng cấp bản thân.

Chỉ khi chuyển dịch thành công từ "lượng" sang "chất", Việt Nam mới thực sự trở thành một cường quốc công nghệ trên bản đồ thế giới.

Tại HR1Tech, chúng tôi thấu hiểu sâu sắc những thách thức này và cam kết đồng hành cùng thị trường thông qua các giải pháp tuyển dụng và tư vấn chiến lược nhân sự, giúp kết nối đúng người - đúng việc và tối ưu hóa tiềm năng của nguồn nhân lực Việt.