AI và việc làm luôn là câu hỏi lớn nhất kể từ khi công nghệ trí tuệ nhân tạo bước vào giai đoạn bùng nổ. Liệu AI sẽ trở thành “kẻ hủy diệt” hay “người kiến tạo” việc làm trong tương lai?

Theo báo cáo “The State of AI in 2025” của McKinsey, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp hiện vẫn có những quan điểm rất khác nhau về tác động của AI đối với lực lượng lao động trong năm tới. Đây không chỉ là một cuộc tranh luận mang tính học thuật, mà còn là yếu tố chiến lược quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến việc lập kế hoạch nhân sự, phân bổ nguồn lực và đầu tư vào đào tạo.

Cụ thể, khi được hỏi về kỳ vọng của họ đối với quy mô lực lượng lao động tổng thể của tổ chức trong năm tới, các câu trả lời phân hóa rõ rệt:

• 32% kỳ vọng quy mô lực lượng lao động sẽ giảm.
• 43% kỳ vọng quy mô lực lượng lao động sẽ không thay đổi.
• 13% kỳ vọng quy mô lực lượng lao động sẽ tăng.

Sự phân hóa này phản ánh sự không chắc chắn và sự khác biệt trong chiến lược triển khai AI trong doanh nghiệp của từng tổ chức. Nội dung dưới đây sẽ phân tích sâu 3 quan điểm trái chiều này và đề xuất cách tiếp cận chiến lược để quản lý sự thay đổi của AI và việc làm.

3 Quan Điểm Trái Chiều Về Tác Động Của AI

Ba nhóm kỳ vọng này đại diện cho ba chiến lược và tầm nhìn khác nhau về cách AI sẽ được tích hợp vào hoạt động kinh doanh.

Quan Điểm 1: Giảm Quy Mô Lao Động (32% Doanh Nghiệp)

Nhóm này chủ yếu tập trung vào mục tiêu hiệu quả và cắt giảm chi phí.

• Tư duy: AI là công cụ tự động hóa, thay thế các công việc lặp lại và thủ công.
• Chiến lược: Họ tập trung vào việc sử dụng AI để tối ưu hóa quy trình, giảm thiểu nhu cầu về nhân sự trong các chức năng như nhập liệu, xử lý giao dịch cơ bản, hoặc dịch vụ khách hàng cấp 1.
• Mối liên hệ: Nhóm này có thể là những người đang gặp khó khăn trong việc chuyển hóa lợi ích cục bộ thành tác động của AI đến EBIT và đang tìm cách nhanh chóng cắt giảm chi phí để cải thiện lợi nhuận.

Quan Điểm 2: Không Thay Đổi Quy Mô Lao Động (43% Doanh Nghiệp)

Đây là nhóm lớn nhất, cho thấy một sự cân bằng giữa tự động hóa và tạo ra việc làm mới.

• Tư duy: AI sẽ thay thế một số công việc, nhưng đồng thời tạo ra các vai trò mới và nâng cao năng suất của nhân viên hiện tại.
• Chiến lược: Họ tập trung vào việc thiết kế lại quy trình làm việc với AI để tăng năng suất của nhân viên hiện tại (ví dụ: một nhân viên có thể làm việc của ba người trước đây), nhưng không nhất thiết phải cắt giảm tổng số lượng nhân viên. Thay vào đó, họ tái phân bổ nhân sự vào các lĩnh vực chiến lược hơn.

Đoc ngay: Tại Sao Phải Thiết Kế Lại Quy Trình Làm Việc với AI Để Tăng Trưởng?

• Mối liên hệ: Nhóm này có thể đang ở giai đoạn thử nghiệm AI và chưa có đủ dữ liệu để đưa ra quyết định cắt giảm nhân sự lớn, hoặc họ đang đầu tư vào việc tái kỹ năng cho nhân viên.

Quan Điểm 3: Tăng Quy Mô Lao Động (13% Doanh Nghiệp)

Nhóm này có tầm nhìn lạc quan nhất, coi AI là động lực chính để mở rộng kinh doanh và tạo ra nhu cầu về nhân sự mới.

• Tư duy: AI thúc đẩy tăng trưởng bằng cách mở ra các thị trường mới, tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới, từ đó cần thêm nhân sự để quản lý sự tăng trưởng này.
• Chiến lược: Họ không chỉ sử dụng AI để cắt giảm chi phí mà còn để mở rộng quy mô kinh doanh. Việc tự động hóa giúp họ giảm chi phí đơn vị, cho phép họ mở rộng hoạt động mà không cần tăng chi phí tương ứng.
• Mối liên hệ: Nhóm này có thể bao gồm các công ty công nghệ cao, những người đang dẫn đầu trong việc sử dụng AI Agents và đang tích cực tìm kiếm các chuyên gia AI, kỹ sư dữ liệu và các vai trò mới liên quan đến quản trị AI.

Những Vai Trò Mới Nảy Sinh Từ AI

Bất kể quan điểm nào, một điều chắc chắn là AI đang thay đổi bản chất của công việc. Các vai trò mới đang xuất hiện, đòi hỏi các kỹ năng hoàn toàn khác.

1. Vai Trò Kỹ Thuật Chuyên Sâu Về AI

• Kỹ sư tác nhân AI (AI Agent Engineer): Chuyên gia thiết kế, xây dựng và quản lý các AI Agents có khả năng tự chủ.
• Chuyên gia quản trị AI (AI Governance Specialist): Đảm bảo các mô hình AI hoạt động một cách có đạo đức, minh bạch và tuân thủ quy định.
• Kỹ sư dữ liệu (Data Engineer): Xây dựng và duy trì cơ sở hạ tầng dữ liệu sạch, có thể truy cập, là nền tảng cho mọi sáng kiến AI.

2. Vai Trò Cộng Tác Với AI

• Người tinh chỉnh lời nhắc (Prompt Engineer): Chuyên gia giao tiếp với các mô hình AI tạo sinh để đạt được kết quả tối ưu.
• Người giám sát quy trình AI (AI Process Supervisor): Nhân viên giám sát các quy trình đã được tự động hóa bằng AI, can thiệp khi cần thiết và đảm bảo chất lượng đầu ra.

3. Vai Trò Đòi Hỏi Kỹ Năng Mềm

Khi AI đảm nhận các tác vụ logic và lặp lại, các kỹ năng mềm trở nên quan trọng hơn bao giờ hết:

• Sáng tạo và đổi mới: Khả năng đặt câu hỏi đúng và tìm ra các giải pháp mới.
• Trí tuệ cảm xúc và giao tiếp: Khả năng xây dựng mối quan hệ và xử lý các tình huống phức tạp với khách hàng và đồng nghiệp.

Chiến Lược Chuẩn Bị Cho Tương Lai Lao Động

Để đối phó với sự thay đổi của AI và việc làm, các tổ chức cần có một chiến lược nhân sự chủ động và toàn diện.

1. Tái Kỹ Năng và Nâng Cao Kỹ Năng

Đây là khoản đầu tư quan trọng nhất. Thay vì sa thải, các công ty nên đầu tư vào việc đào tạo lại nhân viên hiện tại để họ có thể đảm nhận các vai trò mới do AI tạo ra.

• Đánh giá kỹ năng: Xác định các kỹ năng sẽ bị lỗi thời và các kỹ năng mới cần thiết.
• Chương trình đào tạo liên tục: Xây dựng các chương trình học tập suốt đời để nhân viên luôn cập nhật với công nghệ AI mới nhất.

2. Lập Kế Hoạch Nhân Sự Dựa Trên Kịch Bản

Do sự không chắc chắn về tác động của AI, các nhà lãnh đạo nhân sự nên lập kế hoạch dựa trên nhiều kịch bản khác nhau (giảm, giữ nguyên, tăng quy mô) và chuẩn bị các hành động tương ứng.

• Phân tích chi phí/lợi ích: Đánh giá chi phí của việc tái kỹ năng so với chi phí tuyển dụng mới và sa thải.

3. Xây Dựng Văn Hóa Cộng Tác Giữa Người và Máy

Thành công trong tương lai sẽ phụ thuộc vào khả năng của tổ chức trong việc tạo ra một môi trường làm việc nơi con người và AI cộng tác một cách hiệu quả.

• Thiết kế công việc: Thiết kế lại các công việc để tối đa hóa sự bổ sung giữa khả năng của con người (sáng tạo, cảm xúc) và khả năng của AI (tốc độ, xử lý dữ liệu).

Sự phân hóa trong quan điểm về AI và việc làm cho thấy rằng không có một câu trả lời duy nhất. Tác động của AI sẽ phụ thuộc vào cách mỗi tổ chức lựa chọn triển khai AI trong doanh nghiệp và thiết kế lại quy trình làm việc với AI.

Các tổ chức dẫn đầu sẽ là những người không chỉ nhìn thấy AI như một công cụ cắt giảm chi phí mà còn là một động lực để thúc đẩy tăng trưởng và tạo ra các vai trò mới, có giá trị cao hơn cho nhân viên của họ. Bằng cách đầu tư vào con người và chuẩn bị cho sự thay đổi, doanh nghiệp có thể biến sự không chắc chắn này thành một lợi thế cạnh tranh bền vững.

Nếu cần tìm việc làm liên quan đến công nghệ bạn có thể tham khảo tại HR1 Tech!